Iedereen die in het westen opgroeit, komt op den duur in aanraking met de restanten van het Romeinse Rijk. In boeken, films, of op vakantie, de nalatenschap van de Romeinen is voor iedereen toegankelijk. En voor de echte liefhebbers is zoveel bewaard gebleven uit de Romeinse tijd, dat we onszelf bijna kunnen verliezen in de geschiedenis. Rome begon als een republiek en transformeerde uiteindelijk in een keizerrijk. Al in de renaissance, stond de eeuw van de vijf goede keizers (96 n.Ch. – 180 n.Ch.) bekend als de periode waarin het Romeinse Rijk zijn hoogtij vierde [1]. De laatste van de vijf goede keizers was Marcus Aurelius. Hij was niet alleen keizer, maar ook een stoïcijns filosoof. Graag vertel ik jullie in dit artikel meer over het leven van de Keizer Marcus Aurelius, zijn meditaties en het stoïcisme.
Romeinse Keizers
Het leven van een Romeinse keizer was niet gemakkelijk. De oppervlakte van het Rijk liep van hedendaags Groot-Brittannië, rondom de middellandse zee, tot aan Irak. Je moest de bevolking van Rome tevreden houden, de grenzen bewaken met meerdere legioenen en de aristocratie tevreden houden. Als je het verkeerd deed, was een complot om jouw hoofd zo gesmeed… Iemand moest dus uit goed hout gesneden zijn om deze enorme verantwoordelijkheid te kunnen dragen zonder het vertrouwen in mensen te verliezen. Marcus Aurelius vond zijn heil in filosofie en met name ethiek. Ethiek is filosofie dat zich bezighoudt met de vraag: wat is juist handelen?
Maar wie was Marcus Aurelius?
Marcus werd geboren op 26 april 121 na Christus in een Romeinse adellijke familie [2]. Op zijn 17e werd zijn oom de keizer Antoninus Pius (regeerde van 138 n.Ch. tot 161 n.Ch.). Marcus werd toen samen met zijn halfbroer Lucius Verus de troonopvolger. Zowel Marcus als Lucius werden in deze tijd als leerling-keizers getraind om ooit het stokje over te kunnen nemen. Het is precies in deze tijd dat Marcus een interesse ontwikkelde in filosofie, ethiek en stoïcisme, nadat hij in contact gekomen was met de werken van Epictetus, een voormalig slaaf en beroemd filosoof. Een ander artikel zal gewijd worden aan Epictetus. Voor nu gaan we verder in op keizer Marcus Aurelius en stoïcisme.
“When you arise in the morning think of what a privilege it is to be alive, to think, to enjoy, to love …”
― Marcus Aurelius
Stoïcisme
Het stoïcisme zoals Epictetus dat onderwees [3], zag de verbondenheid van de wereld met de mensheid. Daarom heeft ieder mens een plicht om een actieve rol te spelen in de wereld, waarbij deugden zoals standvastigheid, moraliteit, plichtsgevoel en rechtvaardigheid hoog in het vaandel staan [4]. Omdat ieder mens kan kiezen op deze wijze te leven, was ieder mens dus ook inherent waardig. Vanwege de positieve aanmoediging wat deze filosofische levenswijze aanwakkerde, werd het Stoïcisme mateloos populair.
“If someone is able to show me that what I think or do is not right, I will happily change, for I seek the truth, by which no one was ever truly harmed. It is the person who continues in his self-deception and ignorance who is harmed.”
― Marcus Aurelius
Keizer Marcus
Toen de oom van Marcus Aurelius overleed, werd hij samen met zijn broer co-Keizer. Hoewel Lucius al snel naar de achtergrond verdween. Keizer Marcus Aurelius was geen keizer die grootse veldslagen gewonnen had, of de bestuurlijke indeling van het Romeinse Rijk op revolutionaire wijze had hervormd. Hij was een keizer die doorbouwde op het werk van zijn voorgangers [2].
Meditaties
Zo ook bij Keizer Marcus Aurelius en stoïcisme! Wellicht waar Marcus Aurelius het meest bekend om is geworden, is zijn boek ‘Meditations’. Een boek waarin de persoonlijke gedachten en overwegingen van de Keizer in opgeschreven staan, door hemzelf. Wat zo bijzonder is, is dat het boek oorspronkelijk nooit voor andere lezers bedoeld was. Het zijn persoonlijke overwegingen, van een Keizer, ongeveer 2000 jaar geleden. Zoals jullie kunnen lezen, staat het vol met stoïcijnse wijsheden, die ook nu nog van waarde kunnen zijn.
“You have power over your mind – not outside events. Realize this, and you will find strength.”
― Marcus Aurelius
Prins Commodus
Na zijn dood werd hij opgevolgd door Commodus, zijn zoon. Ondanks al zijn wijsheid die ons is overgeleverd, werd de benoeming van zijn zoon als opvolger gezien als zijn grootste stommiteit. Maar dat is een verhaal voor een andere keer (of kijk the gladiator!). Wellicht had Commodus het Romeinse Rijk met dit stukje advies beter kunnen besturen:
“Waste no more time arguing about what a good man should be. Be one.”
― Marcus Aurelius
Referenties
[1] Verhandelingen over Titus Livius, 1519, Niccolo Machiavelli
[2] https://www.britannica.com/biography/Marcus-Aurelius-Roman-emperor
[3] https://www.britannica.com/biography/Epictetus-Greek-philosopher
[4] https://www.britannica.com/topic/Stoicism
