Is mindfulness goed voor je afweersysteem?

Kunnen mindfulness technieken helpen met het verbeteren van je afweer?

Na in eerdere artikelen besproken te hebben wat mindfulness is en uit welke Boeddhistische beginselen mindfulness begonnen is, wil ik in dit artikel graag bespreken wat de mogelijke effecten zijn van mindfulness technieken op het lichamelijke afweersysteem.

Hiervoor heb ik een prachtige grootschalige studie gevonden, die ons een overzicht kan bieden van de huidige stand van de wetenschap over mindfulness en het afweersysteem. De studie is uitgevoerd door onderzoekers D. Black en G. Slavich van de universiteit van zuid-Californië.

Allereerst zal ik een korte stuk wijden aan het afweerysteem, zodat we allemaal weten waarover het gaat.

Het afweersysteem

De meeste organismen in de natuur hebben een afweersysteem ontwikkeld. Grofweg bestaat het afweersysteem uit drie componenten, die deels aangeboren en deels tijdens het leven verworven zijn. Allereerst zijn er de mechanische barrières die ziekmakende bacteriën en virussen niet kunnen doorbreken. Denk bijvoorbeeld aan de huid, slijmvliezen of maagzuur.

Aangeboren afweer

Ten tweede is er de aangeboren afweer [1]. De aangeboren afweer is bij ieder gezond mens aanwezig. Deze bestaat uit bepaalde typen witte bloedcellen, met lastige namen zoals neutrofiele granulocyten en macrofagen. Het tweede component van de aangeboren afweer zijn de ‘afweereiwitten’, die aanwezig zijn in ons lichaam, zoals interleukines, interferonen en het complement systeem. Zowel de aangeboren afweercellen, als eiwitten beschermen cellen tegen infectie, doden indringers of verzwakken ze. Als laatste spelen ze een belangrijke rol in het activeren van de verworven afweer.

Verworven afweer

De verworven afweer is niet hetzelfde bij ieder persoon. Het bouwt zich gedurende het leven op, nadat het in aanraking is gekomen met ziekteverwekkers. Simpel gezegd presenteert de aangeboren afweer de ‘gevangengenomen’ ziektemakers aan de verworven afweer. De verworven afweer bestaat onder andere uit B- en T-cellen. Zij leren ziektemakers sneller herkennen en maken antistoffen. Deze antistoffen zorgen er mede voor dat een ziekteverwekker tijdens een tweede infectie snel uitgeschakeld kan worden. Dit is ook waar de werking van vaccins op gebaseerd is.

Zowel het aangeboren als de verworven afweer zijn belangrijk om ons lichaam gezond te houden. Onze levensstijl is van groot belang in het onderhouden van ons immuunsysteem. Zo is eerder bijvoorbeeld vastgesteld dat chronische stress kan leiden tot afname van functionaliteit van aangeboren afweercellen, namelijk de neutrofielen [2]. Het is dus niet een hele gekke gedachte dat mindfulness, een bekende ontspanningstechniek, chronische stress kan doen afnemen en daarmee een bijdrage kan leveren aan het versterken van het afweersysteem.

Wat doet mindfulness op het afweersysteem?

Nu we een globaal overzicht hebben van het afweersysteem, kunnen we eens gaan kijken wat voor effecten gemeten zijn van mindfulness op het afweersysteem.

Het onderzoek

De onderzoekers D. Black en G. Slavich hebben alle studies bekeken die tussen 1966 en 2015 gedaan zijn over mindfulness en de relatie tot het afweersysteem. Nadat zij uiteindelijk veel…heel veel studies gelezen hadden, konden ze 20 studies uitkiezen die van dermate hoge kwaliteit waren, dat ze mogelijk antwoord konden geven op de vraag: wat doet mindfulness op het afweersysteem?
Wanneer we alle deelnemende patiënten bij elkaar optellen dan zijn het in totaal 1602 patiënten. Dat is niet niks!

De methode

Een gedeelte van deze patiënten volgden verschillende mindfulness programma’s die tussen 6 en 10 weken duurden. Ter vergelijking was een ander gedeelte juist niet bezig met mindfulness, maar bijvoorbeeld met activiteiten zoals sport of cognitieve gedragstherapie.
Om gegevens over het afweersysteem te verzamelen, werd bij de meeste patiënten bloed afgenomen en bij sommigen werd met een wattenstokje slijm uit de neus gehaald.

De resultaten

Zoals ik eerder schreef, heeft het afweersysteem verschillende onderdelen die ziekteverwekkers onschadelijk maken. Speciale aangeboren witte bloedcellen en afweereiwitten, als ook verworven gespecialiseerde cellen en antistoffen. Laten we eens kijken hoe mindfulness deze verschillende componenten beïnvloedt.

afweercellen

Mindfulness meditatie lijkt een aantal effecten te hebben op de afweercellen. Deze effecten lijken voor zowel de aangeboren, als de verworven afweer te gelden. Onder invloed van mindfulness meditatie, lijken processen te vertragen die normaliter zorgen voor ouderdom en verval van de afweercellen. Hoewel meer onderzoek nog nodig is, lijkt een intensief mindfulness traject ouderdom van afweercellen te kunnen vertragen. Positief, toch? Immers, hoe minder snel afweercellen doodgaan, des te langer ze ons lichaam kunnen blijven beschermen.  

Ook hebben onderzoekers gekeken naar de invloed van mindfulness op de hoeveelheid witte bloedcellen. Wat blijkt? De cellen van de aangeboren afweer, die met de moeilijk namen (neutrofiele granulocyten enz.), blijven grotendeels onveranderd. Maar de cellen van de verworven afweer, de T-cellen, die lijken in hoeveelheid toe te nemen en minder snel afgebroken te worden. Dit betekent dat meer T-cellen hun werk langer kunnen blijven doen tegen ziekteverwekkers.

afweereiwitten

Het effect van mindfulness op onze afweereiwitten lijkt aanwezig te zijn. Het blijkt dat er, onder invloed van mindfulness, activatie van afweereiwitten plaatsvindt die lijken te zorgen voor betere coördinatie van de afweerreactie. Ook vermindert het vermoedelijk de aanwezigheid van afweereiwitten die mogelijk de situatie kunnen verergeren als ze te lang aanwezig zijn.

Conclusie

Hoewel deze resultaten veelbelovend lijken, plaatsen de onderzoekers wel meteen een kanttekening dat meer onderzoek nodig is om definitief vast te stellen wat het positief effect van mindfulness zal zijn wanneer men kijkt naar het grotere plaatje. Voor nu zijn de resultaten van de eerste onderzoeken naar mindfulness en het afweersysteem veelbelovend! Dus het is zeker behulpzaam om te starten met mindfulness.