Het zelfhulpboek

Zelfhulpboeken in de gouden eeuw

Steven sterk

Het internet en de boekenwinkels staan er vol mee: zelfhulpboeken. Over ieder thema is inmiddels wel een zelfhulpboek geschreven.
De populairste thema’s draaien om gezond eten, of geld verdienen.
Maar over specifiekere thema’s, zoals kippen houden, zijn tegenwoordig zelfhulpboeken geschreven.
Ik dacht dat zelfhulpboeken een product zijn van deze tijd, totdat ik een boek tegenkwam in een van mijn favoriete boekenwinkels van Utrecht: Steven Sterk.

Boek over boeken

Daar vond ik namelijk ‘The Bookshop of the World – Making and Trading Books in the Dutch Golden Age‘ door Andrew Pettegree & Arthur der Weduwen.
De schrijvers, Andrew en Arthur, zijn beiden werkzaam aan de Universiteit van St. Andrews in Schotland.
Ik was meteen geïnteresseerd, dus besloot ik het boek te kopen:

Gouden eeuw

In het boek gaat men terug naar de Gouden Eeuw van de Nederlandse Republiek, tussen grofweg 1600 en 1700 na Christus.
Nederland maakte toen een enorme culturele en economische bloeiperiode door.
Samengevat: scheepvaart, specerijen en schilderijen!

Boekdrukkers

Maar een vergeten feit uit deze periode is dat Nederlanders toen al enorm veel boeken lazen.
Toen de Katholieke Spanjaarden definitief Antwerpen hadden ingenomen in 1585, vluchtten bijna 150.000 Protestantse Zuid-Nederlanders, naar Noord-Nederland.
Antwerpen was tot 1585 dé boekdrukhoofstad van de wereld, maar na 1585 waren de belangrijkste drukkers naar Amsterdam gevlucht.
Logischerwijs vond er daarna een gigantische opleving plaats van de boekdrukkunst in de kersverse Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Ontdekking

Het schoolsysteem in de Republiek was redelijk goed, dus een relatief hoog percentage van de Nederlanders kon lezen. Maar hoe weten we nou wát men graag las?
Als ik aan oude boeken denk uit de oudheid, dan denk ik altijd aan grote rijkversierde Bijbels van perkament… maar lazen mensen die ook daadwerkelijk?
Andrew en Arthur onderzochten talloze documenten van drukkers en boekveilingen uit de Gouden Eeuw en kwamen tot een verrassende ontdekking.

Maar een heel klein deel van hun drukwerk waren namelijk rijkversierde bijbels…
Bijna niemand kon deze dure boeken namelijk betalen.
Nee, de gewone mens in die tijd kocht hele andere ‘gewone’ boeken.

‘Gewone’ boeken

Allereerst moeten jullie weten dat een boek in die tijd nog geen kaft had.
Als je nu een boek koopt heeft het boek altijd een kaft met een mooi ontwerp.
En vaak kan je kiezen uit een zacht, of harde kaft. Maar vroeger bestond dat nog niet. Dus je ging naar een drukker en kocht een stapel met losse papieren, waarop het ‘boek’ gedrukt stond.
Als je niet oppaste, dan konden dus zomaar alle pagina’s van je boek wegwaaien.
Daarom gingen veel mensen via de drukker, door naar de boekbinder.
De binder reeg de pagina’s aan elkaar vast, zodat je het boek gemakkelijker kon lezen.
Alleen hele rijke mensen konden duurversierde boeken met kaft betalen, de rest las losse pagina’s zonder kaft.

Het Zelfhulpboek

Andrew en Arthur hadden ontdekt dat een groot deel van de verkoop ging naar het zelfhulpboek.
Mensen in de Gouden Eeuw wilden namelijk graag weten hoe zij hun tuin zo mooi mogelijk konden maken.
Of hoe zij hun financiele huishoudboekje op orde konden krijgen.
Maar andere zelfhulpboeken gingen bijvoorbeeld over hoe je kon leren rekenen… !

Niet bewaard

En nu komt het ironische:
Het zelfhulpboek was zo populair en werd zoveel gelezen, dat ze verloren zijn gegaan.
Anders dan de dure bijbels, die bijna niemand las…
Helaas werd de populariteit van die oude zelfhulpboeken hun ondergang.

Kortom, hoewel wij tegenwoordig een hele andere maatschappij hebben met elektriciteit en internet, ook in 1600 wilden men meer weten over gezond leven, geld verdienen en tuinieren.
Zoveel verschillen we dus helemaal niet mensen van 400 jaar geleden.

Afsluiter

Dit is maar een klein beetje info uit het fantastische boek ‘The Bookshop of the World – Making and Trading Books in the Dutch Golden Age‘ door Andrew Pettegree & Arthur der Weduwen
Wil je meer te weten komen over deze fascinerende periode uit de Nederlandse Geschiedenis en de invloed die onze rijke boekdrukcultuur gehad heeft?
Dan is The Bookshop of the World zeker een aanrader!