Hoe is meditatie ontstaan?

Over achtergrond, proces en ontstaan van meditatie

Ik krijg wel eens de vraag: waar komt meditatie vandaan? Meestal zeg ik dan uit India, maar dat is een beetje flauw. De vraag gaat namelijk niet om de letterlijke plaats waar men voor het eerst mediteerde. Nee, ik denk dat de echte vraag is: hoe is meditatie ontstaan? En dat is een hele goede vraag. Een vraag waarvoor ik in de boeken moest duiken, om te kijken of ik een antwoord kon vinden.

Dokter google

Zoals ieder ander persoon, begint mijn zoektocht meestal bij Google, zodat ik in één overzicht een indruk krijg. Er zijn meerdere weblocaties die iets over het ontstaan van meditatie schrijven. Ik zal enkele voorbeelden noemen, zodat ik daarna weet wat al bekend is, zodat ik niet hetzelfde zal opschrijven.

Het begin

Wanneer ik: ‘hoe is meditatie ontstaan?’ intyp op google, dan is de eerste weblocatie die verschijnt die van Freshhh.nl. In het artikel ‘Wat is meditatie?’ staat onder het kopje geschiedenis het volgende:

“Meditatie is eigenlijk begonnen als onderdeel van het vedische hindoeïsme. Dit is het oudste geloof waarbij meditatie als onderdeel werd gebruikt om geestelijke en spirituele verlichting te vinden. In India heeft men geschriften gevonden van 5000 jaar oud waarin men al schrijft over meditatie.”

Een andere weblocatie die snel in het oog springt is van Spiru.nl. In een artikel geschreven door Madelon de Groot, getiteld ‘Het ontstaan van Meditatie’, wordt het volgende vermeld:

“Het ontstaan van meditatie gaat terug naar de tijd van het vedische hindoeïsme. Dit is het oudste geloof waarbij mediteren een onderdeel was van het dagelijkse leven. Het werd ingezet om geestelijke en spirituele verlichting te vinden. Er zijn in India zelfs 5000 jaar oude geschriften gevonden, waarin al werd geschreven over meditatie. “

En ook op stresspro.nl schrijft Sander Touw in een artikel getiteld ‘Wat is meditatie?‘, het volgende over de oorsprong van meditatie:

“Het ontstaan van meditatie is te herleiden tot het Vedische Hindoeïsme. Deze oude religie maakt gebruik van meditatie met als doel om spirituele en geestelijke verlichting te vinden. Er zijn geschriften gevonden van ruim 5000 jaar oud waarin al wordt geschreven over mediteren.”

Kortom, er zijn een aantal overeenkomsten:

• Meditatie is herleidbaar tot het Vedisch Hindoeïsme.
• Het lijkt in India begonnen te zijn.
• Het is ongeveer 5000 jaar oud.

Of samengevat: meditatie lijkt ongeveer 5000 jaar geleden (het wanneer) begonnen te zijn in India (het waar), uit het Vedisch Hindoeïsme (de context).

Maar hoe is meditatie dan ontstaan?
Om op die vraag antwoord te vinden, heb ik andere bronnen moeten raadplegen. Hang on!

De context: vedisch hindoeïsme

Het Vedisch Hindoeïsme werd meermaals genoemd als de context waaruit meditatie ontstaan is. Maar wat is Vedisch Hindoeïsme eigenlijk?
De encyclopaedia britannica is hier van grote waarde geweest!
In een notendop: het was een religie die ongeveer 1500 jaar voor Christus vanuit hedendaags Iran naar India was gebracht. Het Vedisch geloof was een soort voorloper van het hedendaags Hindoeïsme. De naam Vedisch, komt van de heilige geschriften van dit geloof, genaamd de ‘Vedas’. Deze ‘Vedas’-geschriften zijn de oudste religieuze geschriften die bekend zijn in India, maar dat wil niet zeggen dat het Vedisch geloof ook de oudste was.

De ‘Vedas’-geschriften zijn opgebouwd uit vier teksten, namelijk de ‘Rigveda’, de ‘Yajurveda’, de ‘Samaveda’ en de ‘Atharvaveda’. Samen bieden deze teksten onder andere uitleg over de goden, priesters, rituelen, offerceremonies, liederen en heilige muziek.
De ‘Vedas’-geschriften hadden bijlagen, waarin bijvoorbeeld extra uitleg stond over de betekenis en uitvoer van de rituelen en offerceremonies.

Er waren meerdere Vedische goden, waarvan Indra de belangrijkste was. Indra was vergelijkbaar met de Griekse god Zeus, of de Romeinse god Jupiter. Om Indra en de overige goden te eren en tevreden te houden, moesten er rituelen en offerceremonies gehouden worden. Hierbij werden dieren op rituele wijze geofferd en daarna aan een groot vuur geschonken aan de goden. De priesters die deze rituelen uitvoerden, werden Brahmanen genoemd. Soms waren er tientallen Brahmanen nodig om een wekenlange ceremonie te voltooien.

Waarom is dit relevant vragen jullie je misschien af?

Het ontstaan van meditatie

Dr. Thomas McEvilley schreef van 1970 tot 2000 een boek genaamd: ‘The Shape of Ancient Thought’. In dit boek schrijft hij over de ontstaansgeschiedenis van religieuze en filosofische ideeën in de oudheid en ook een kort stuk over het vermoedelijk ontstaan van meditatie.
Mocht je geïnteresseerd zijn in dit onderwerp en wil je meer lezen van McEvilley, dan kan je via onderstaande link het boek aanschaffen. (Door via deze affiliate link het boek aan te schaffen, krijg je niet alleen een fantastisch boek, maar ondersteun je ook Welbenullig.nl!)

Op pagina 42 en 43 schrijft McEvilley iets buitengewoon interessants. Tijdens het uitvoeren van ceremonies, waren namelijk niet alle Brahmanen fysiek de ceremonie aan het uitvoeren. Één of meerdere Brahmanen, zaten namelijk stil te observeren hoe de ceremonie verliep, terwijl ze de ceremonie mentaal aan het doorlopen waren. Als de observerende Brahmaan dan een fout herkende, dan kon hij de fysieke ceremonie nog aanvullen en redden. Deze observerende Brahmaan was zo belangrijk, dat een ritueel zonder zo’n Brahmaan, werd beschouwd als onvoldoende.

Van fysiek naar mentaal

Het mentaal uitvoeren van de ceremonie werd zelfs zo belangrijk, dat uiteindelijk de mentale ceremonies ook aan niet-priesters werd onderwezen. Zo konden gewone mensen meedoen aan de vuurceremonies en dieroffers. Hiermee hoopten ze dat de goden nog meer tevreden zouden worden.

Dus, om de relatie met de Vedische goden te onderhouden, konden mensen twee dingen doen:
1. of zij konden priesters betalen om uitgebreide vuurceremonies met grote dieroffers te doen,
2. of zij konden zelf de mentale ceremonies gaan leren en zo alsnog offers brengen.

Deze vuurceremonies met dieroffers waren echter zo duur, dat alleen koningen en mensen van adellijke stand het konden betalen.
Met de tijd werd daarom de mentale ceremonie belangrijker dan de fysieke ceremonie. Men hoefde immers geen dieren meer te offeren, want het offer werd mentaal gebracht. Hierdoor verschoof het zwaartepunt van vuurceremonie met dieroffers, naar spirituele ceremonie en innerlijk offer.

Dit innerlijk offer wordt door McEvilley als volgt beschreven:

“The interior sacrifice became known as “the fire [ceremony] that leads to heaven”

– T. McEvilley, Shape of Ancient Thought, pagina 43, eerste paragraaf, lijn 4 en 5.

Een nieuwe soort offer

Meditatie is dus vermoedelijk begonnen als een mentale vuurceremonie waarbij men een innerlijk offer maakte. Aanvankelijk was het dus erg gebonden aan de vuurceremonies van de Brahmanen. Maar langzaam kwam het los te staan van de fysieke ceremonie. Het innerlijk offer veranderde. Hierover schrijft McEvilley het volgende:

“In the early Upanisadic* communities the concept of interior sacrifice was generalized to the entire life of the spiritual seeker. “What the people call the ‘sacrifice,'” according to the Chandogya Upanisad, “is really the disciplined life of a seeker of sacred knowledge.”

– T. McEvilley, Shape of Ancient Thought, pagina 43, tweede paragraaf, lijn 9 tot 12.
*Upanisadic communities zijn Vedische gemeenschappen

Het ging niet meer specifiek om het offerdier, maar om de innerlijke zoektocht naar de manier om een leven te leiden die goedgekeurd zou worden door de Vedische goden. Zo veranderde een mysterieuze vuurceremonie in een bruikbare vorm van mentale training. Uiteindelijk kon iedereen met interesse de innerlijke ceremonie leren. Dr. McEvilley sluit dan ook als volgt af:

“In time the rite performed within the mind (manasayajna) could be practiced by any contemplative; the age of meditation had arrived.”

– T. McEvilley, Shape of Ancient Thought, pagina 43, derde paragraaf, lijn 15 tot 16.

Conclusie

Ik hoop dat dit een duidelijk antwoord geeft over hoe meditatie is ontstaan. Tegenwoordig beoefent men vele soorten meditatie over de hele wereld. Je kan mediteren in religieuze context, maar ook helemaal zonder religie!
Er zijn talloze voordelen voor je gezondheid te benoemen, zo blijkt mindfulness bijvoorbeeld goed voor je afweer systeem.

Kortom, probeer een keer te mediteren als je wilt!

Mvg,

Fons